Viết nơi bến đò mẹ Suốt

Tượng đài mẹ Suốt bên bến Nhật Lệ – Ảnh: Đông Bắc

Khi còn viết bút mực, ngồi trên ghế trường tiểu học những người thế hệ tôi đã được học, đọc rất nhiều bài viết về đất và người Quảng Bình. Những nhân vật kiệt xuất như: Nguyễn Hữu Cảnh, Võ Nguyên Giáp… Sau này có dịp là đồng môn với rất nhiều anh, chị, em quê Quảng Bình, càng thêm yêu sự chịu thương chịu khó, mặn mòi đến chân thành… Trong kỷ niệm đó có một bài thơ mà đến giờ tôi còn thuộc lòng – Bài thơ “Mẹ Suốt” của Tố Hữu.

Lặng nghe mẹ kể ngày xưa

Chang chang cồn cát nắng trưa Quảng Bình…

Tôi chắc, câu thơ ấy đã cho bao em thơ ngủ ngon và để giờ nhắc đến dải đất này nó thêm thân thương gần gũi.

Quảng Bình nằm ở Bắc Vĩ tuyến 17 giáp nơi chia đôi hai miền Nam – Bắc theo hiệp định Giơ ne vơ. Được coi là “yết hầu”, tuyến đầu của miền Bắc xã hội chủ nghĩa vì vậy Quảng Bình trở thành đất bom, đất đạn nơi hằng ngày máy bay, tàu chiến Mỹ, Ngụy từ ngoài khơi chọn Quảng Bình để oanh tạc. Thậm chí những giặc nhà trời vượt vĩ tuyến ra ném bom miền Bắc khi trở lại còn sót bao nhiêu bom đạn được quyền trút hết xuống đất Quảng Bình. Quảng Bình cũng là nơi điểm cuối của bộ đội miền Bắc hành quân để ngược phía Tây nhập vào đường Trường Sơn vào Nam chiến đấu. Và tại Quảng Bình có một điểm vượt sông thuận tiện nhất là bến Nhật Lệ thuộc Bảo Ninh, ngay sát thị xã Đồng Hới. Bến Nhật Lệ là vùng cửa biển nên nước lặng, và đây là trọng điểm đánh phá của phi công Mỹ ngăn chặn đường tiếp tế của quân giải phóng, ngăn những người lính miền Bắc vào giải phóng miền Nam. Nếu Quảng Bình được gọi là tuyến lửa của miền Bắc thì Nhật Lệ là tuyến lửa của Quảng Bình. Cho đến hôm nay ngay trên bến Nhật Lệ vẫn còn nguyên dấu tích của nhà thờ Tam Tòa nơi không quân Mỹ lấy mốc tọa độ để ném bom. 48 trận bom với hàng trăm tấn bom đạn đã đổ xuống mảnh đất vỏn vẹn vài trăm mét vuông. Trong suốt những năm tháng ấy, Quảng Bình đã chịu hàng nghìn trận bom, hàng nghìn tấn bom đạn của kẻ thù. Thế nhưng trong gian khó quân và dân Quảng Bình vẫn hiên ngang bắn rơi 704 máy bay Mỹ. Những anh hùng Nguyễn Viết Xuân, Nguyễn Thị Suốt (mẹ Suốt), Nguyễn Thị Huế, Đại đội nữ pháo binh Ngư Thủy là những bài ca sẽ sống mãi cùng chủ nghĩa anh hùng cách mạng.

Anh lái xe ôm có cái tên lạ lạ Trần Văn Né khá ngạc nhiên khi chúng tôi hỏi đường về Bến đò mẹ Suốt, với chất giọng nặng trịch đặc trưng vùng biển Quảng Bình: “Các eng ở mô Bắc mà cũng biết mệ Suốt à? Đó đó tượng đài mệ tê, con mệ bán hàng trong chợ…”. Câu nói của anh như kích thích sự tò mò của chúng tôi. Với quyết tâm gặp bằng được người thân mẹ Suốt  chúng tôi bỏ cái thú vui nhẩn nha trong chợ để đến bằng được, chứng kiến những con người mà mới chỉ được nghe trong thi ca. Chị bán hàng nhiệt tình dẫn cả đoàn Báo Lạng Sơn đến nơi chị Hoàng Thị Tý con dâu của mẹ Suốt, vừa bước nhanh chị vừa nói: “Bà tý sắp dọn hàng, nhưng nghe tôi nói có đoàn nhà báo tận Lạng Sơn muốn thăm, thế là bà Tý đã ngồi đợi các anh suốt cả buổi”.

Tác giả và bà Hoàng Thị Tý, con dâu mẹ Suốt – Ảnh: Mai Hoa

Theo lời bà Tý, mẹ Suốt có tất cả 4 người con. Ông Trần Văn Hùng con út của mẹ Suốt chính là chồng bà Tý. Khi bà về làm dâu thì mẹ Suốt đã mất nhưng bà thường xuyên được chồng kể cho nghe về mẹ. Vào những năm 1965 – 1968 mẹ Suốt đã 60 tuổi, là xã viên của Hợp Tác xã Bảo Ninh. Hợp tác xã phân công người nhận đò để chở bộ đội qua sông. Đó là một công việc cực kỳ nguy hiểm bởi so với những việc khác chèo đò công điểm đã thấp lại phải thường xuyên đối mặt với mưa bom, bão đạn. Thế nhưng khi nói phục vụ bộ đội qua sông để giải phóng miền Nam, bà xung phong nhận ngay. Và từ đó con đò gắn với mẹ. Trong suốt những năm tháng ấy mẹ đã chở hàng nghìn chuyến đò, đưa hàng chục nghìn bộ đội, cùng vũ khí khí tài qua sông, hình ảnh của mẹ đã trở thành tượng đài chiến thắng. Giờ đây mặc dù gia đình còn khó khăn, người con út tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Huế còn chưa có việc làm nhưng bà Tý vẫn lạc quan, vẫn nhắc con phải sống sao cho xứng đáng với quê hương. Khi tôi hỏi: “Nhớ nhất kỷ niệm nào về mẹ Suốt? bà Tý đáp ngay mẹ chồng tôi bảo, mình khổ nhưng cho con cháu sướng thì khổ mấy cũng chịu được”. Nói rồi bà hướng ra cửa sông nơi có tượng đài mẹ Suốt đang vững tay chèo”.

40 năm đã qua đi, Quảng Bình giờ đây đã đổi khác. Ngay dưới chân Tam Tòa, nơi được tỉnh đặt làm dấu tích tội ác chiến tranh đã mọc lên những Resort khang trang, tuy con hoang sơ nhưng biển Nhật Lệ đang dần được đánh thức. Theo anh Phan Hoài Nam, công tác tại Sở Công thương Quảng Bình, hiện nay tỉnh đã thu ngân sách đạt gần 3 nghìn tỷ đồng, giá trị xuất khẩu đạt gần 10 triệu USD. Nhiều khu du lịch được mở ra, tiềm năng Quảng Bình đang được đánh thức. Đã thu hút hàng triệu lượt khách đến thăm. Động Phong Nha, Kẻ Bàng được tờ NewYork Times bình chọn xếp thứ 8 trong 52 điểm đến năm 2014 trên toàn thế giới. Nhiều du khách không thể tin chỉ chừng ấy năm những vùng bom đạn được hồi sinh một cách kỳ lạ, để giờ đây Quảng Bình đang vươn lên trở thành một địa phương năng động khu vực Bắc miền Trung, nơi có biển Nhật Lệ, Có Phong Nha, Kẻ Bàng có những người làm nên huyền thoại. 40 năm qua đi Quảng Bình đang đổi mới từng ngày.