Các yếu tố quyết định sức khỏe con người

30/03/2010 08:45

LSO-Sức khỏe con người được quyết định bởi một số yếu tố chủ quan và khách quan. Yếu tố chủ quan đầu tiên quyết định sức khỏe con người là bản chất sinh học, chủ yếu do di truyền hoặc bẩm sinh. Yếu tố chủ quan thứ hai quyết định sức khỏe con người là lối sống cá nhân. Lối sống buông thả, nghiện rượu, nghiện bia, nghiện thuốc lá, nghiện ma túy, ăn uống vô độ, lười vận động, lao động có tác hại rất lớn đối với sức khỏe. Nếu bản thân con người không tự tiết chế, không duy trì lối sống lành mạnh thì bệnh tật và chết trẻ sẽ đến.Các yếu tố khách quan quyết định sức khỏe con người bao gồm các yếu tố xã hội và môi trường. Các yếu tố xã hội quyết định nhiều đến sức khỏe con người như vị trí xã hội, quan hệ xã hội, công ăn việc làm, mức thu nhập, mức sống, sự phân biệt chủng tộc, màu da, chiến tranh, hòa bình... Trong các yếu tố xã hội, yếu tố có ý nghĩa quyết định lớn đối với bảo vệ, cải thiện, nâng cao sức...

Các yếu tố khách quan quyết định sức khỏe con người bao gồm các yếu tố xã hội và môi trường. Các yếu tố xã hội quyết định nhiều đến sức khỏe con người như vị trí xã hội, quan hệ xã hội, công ăn việc làm, mức thu nhập, mức sống, sự phân biệt chủng tộc, màu da, chiến tranh, hòa bình… Trong các yếu tố xã hội, yếu tố có ý nghĩa quyết định lớn đối với bảo vệ, cải thiện, nâng cao sức khỏe cá nhân và cộng đồng con người là hệ thống dịch vụ y tế. Có thể lấy nước Cu Ba làm thí dụ. Nước Cu Ba có nền kinh tế thấp hơn nhiều so với các nước phát triển nhưng nhân dân Cu Ba lại được xếp thứ hạng về sức khỏe vào hàng đầu thế giới. Có được thứ hạng này, vì Cu Ba có hệ thống y tế ưu việt, cứ 160 người dân có 1 bác sĩ và gần một phần tư ngân sách hàng năm đầu tư cho y tế. Các yếu tố môi trường quyết định nhiều đến sức khỏe là các yếu tố của môi trường sống, môi trường vật lý tự nhiên. Các yếu tố này, trong những thập kỷ gần đây, đang ngày càng biến động theo chiều hướng bất lợi cho sức khỏe con người và là nguyên nhân gây bệnh tật và tử vong. Theo thống kê của các chuyên gia y tế, có tới 40% bệnh tật của con người thời nay do môi trường sống. Có nhiều yếu tố môi trường gây nguy hại cho sức khỏe con người. Xét về nguyên nhân xã hội, các nhà khoa học chia các yếu tố đó thành hai nhóm chính là nhóm các yếu tố môi trường truyền thống và nhóm các yếu tố môi trường hiện đại.

Kê đơn phát thuốc cho người bệnh ở Trạm Y tế xã Minh Khai, huyện Bình Gia – Ảnh:Trí Dũng

Nhóm các yếu tố môi trường truyền thống chủ yếu do nghèo nàn, lạc hậu, chậm phát triển. Nhóm này chủ yếu đang gặp ở các nước thuộc thế giới thứ ba ở Châu Phi và Châu Á, bao gồm các yếu tố: Thiếu nguồn nước sạch, thực phẩm bị ô nhiễm do vi sinh vật, rác thải bừa bãi, không được quản lý, ô nhiễm không khí trong nhà, lao động nặng nhọc trong điều kiện tồi tàn, lạc hậu.

Nhóm yếu tố môi trường hiện đại bao gồm các yếu tố: Biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường do hóa chất trừ sâu, hóa chất công nghiệp, bức xạ hạt nhân nguyên tử, ô nhiễm không khí do các động cơ chạy xăng, nạn phá rừng, tai tạn giao thông… Những công trình nghiên cứu khoa học trong những năm vừa qua, cảnh báo một nguy cơ thảm họa sinh thái, gây ra hậu quả khôn lường: Sự tích lũy các loại khí gây hiệu ứng nhà kính, với tốc độ hiện nay sẽ làm tăng nhiệt độ trái đất lên từ 2 đến 3 độ C trong vòng 100 năm tới và mực nước biển sẽ dâng cao hơn từ 15 đến 90 cm, kéo theo sự biến động mạnh mẽ của khí hậu thời tiết. Hậu quả của những hiện tượng biến đổi môi trường nói trên là sự tăng tỷ lệ bệnh tật, tỷ lệ tử vong do ô nhiễm môi trường, do các đợt nắng nóng bất thường, do thiên tai, đặc biệt là sự xuất hiện các chủng loại vi sinh vật gây bệnh mới. Theo các chuyên gia y tế, trong vòng 30 năm qua, đã xuất hiện hơn 30 bệnh lạ của con người, trong đó có những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm lan truyền từ động vật như cúm gia cầm H5N1.

Sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi con người và của toàn xã hội. Những công trình khoa học ngày nay đã cho hay, sức khỏe con người sẽ được bảo vệ, cải thiện, nâng cao nếu nền văn hóa dân tộc quan tâm đến sức khỏe cộng đồng, nếu dân tộc đó có được những yếu tố thuận lợi, tốt lành cả về chủ quan và khách quan. Trong những yếu tố đó, môi trường có vai trò rất quan trọng mà mọi quốc gia, mọi dân tộc trên thế giới đều phải quan tâm. Nếu được sống trong môi trường hỗ trợ tốt cho sức khỏe, được tiêm chủng đủ các loại vắc xin phòng bệnh, có hệ thống dịch vụ y tế đầy đủ, chất lượng cao, sống trong môi trường thân thiện với láng giềng, mở rộng giao lưu, hợp tác với nhiều người, tránh xa lối sống tổn hại sức khỏe như nghiện ma túy, nghiện rượu, bia, nghiện thuốc lá, lười biếng, ít vận động, con người hoàn tòan có khả năng sống trên 70 tuổi, sống khỏe, sống vui, sống có ích cho gia đình và xã hội.

Trung Thành